akadem01 — Алтын қор цифрлық ресурстары

Абайдың
мәдени мұрасы

ЦИФРЛЫҚ КІТАПХАНА

Абай Құнанбайұлы
(1845–1904)

Ақын, ағартушы, ұстаз, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, сазгер, аудармашы, саяси қайраткер.

Бірінші кітап

Абай. Шығармаларының академиялық толық жинағы. Үш томдық. Бірінші том (томды құрастырып, баспаға дайындағандар: Матыжанов К. І., Мәдібаева Қ. Қ., Шапай Т. М., Тұрсынбайұлы Б., Жұматаева А. Н., Мағазбеков Н. Ж.). – Алматы: Атамұра, 2025. – 480 бет.

Екінші кітап

Абай. Шығармаларының академиялық толық жинағы. Үш томдық. Екінші том (томды құрастырып, баспаға дайындағандар: Қыдыр Т. Е., Шүкіман Е. Т., Жұматаева А. Н., Тұрсынбайұлы Б.). – Алматы: Атамұра, 2025. – 496 бет.

Үшінші кітап

Абай. Шығармаларының академиялық толық жинағы. Үш томдық. Үшінші том (томды құрасты-рып, баспаға дайындағандар: Матыжанов К. І., Қорабай С. С., Қыдыр Т. Е., Әуесбаева П. Т., Жұматаева А. Н.). – Алматы: Атамұра, 2025. – 400 бет.

Академиялық жинақты әзірлеу барысында мәтіндерге текстологиялық салыстырулар жасап, ғылыми түсініктерді сараптап өткізуге филология ғылымдарының докторы, ҰҒА академигі К.Матыжанов, филология ғылымдарының докторы Қ.Мәдібаева, филология ғылымдарының кандидаттары: Т.Шапай, П.Әуесбаева, Т.Қыдыр, магистрлер: Б.Тұрсынбайұлы, А.Жұматаева, Н.Мағазбеков қатысты. Екінші томға енген қара сөздер мен басқа да прозалық шығармаларды жинаққа әзірлегендер — филология ғылымдарының кандидаттары: С.Қорабай мен Т.Қыдыр. Қолжазбалардың толық сипаттамасын жасап, 1909 жылғы жинақты қазіргі қазақ емлесіне түсірген, шығармалардағы араб-парсы сөздері мен діни терминдерге түсінік беріп, баспаға әзірлегендер — Т.Қыдыр мен П.Әуесбаева. Шығармалардың әліпбилік және есімдер көрсеткішін, пайдаланылған әдебиеттер тізімін А.Жұматаева мен Н.Мағазбеков жасады.

Кітапты «Қазақ энциклопедиясы» әзірлеп, 1995 жылы «Атамұра» баспасынан жарық көрді.

«АБАЙ» энциклопедиясы

Энциклопедияға жинақталған материалдарда ақынның төл шығармалары мен аударма туындыларына, қара сөздері мен тарихи-зерттеу мақалаларына жан-жақты талдау жасалған. Ұлы ойшылдың философиялық, әлеуметтік, діни, психологиялық, педагогикалық, экономикалық, этикалық, эстетикалық көзқарастары мен дүниетанымына кең орын берілген. Абайдың өмір жолы мен ортасы, ұстаздары мен шәкірттері, ата-тегі, кейінгі ұрпақтары, шығармаларында аталатын жер-су атаулары мен есімдер туралы мағлұматтар да мол. Энциклопедияда ақын шығармалары тақырыбында күрделі зерттеулер жүргізген ғалымдар, оның өлеңдерін аударған шетелдіктер туралы да деректер бар. Ақынның әр жылдары жарық көрген басылымдары мен Абай туралы жеке ғылыми-зерттеу еңбектеріне қысқаша анықтама берілген. Кітапты әзірлеуге Қазақстан ғалымдары мен көрнекті абайтанушылар, шетелдік авторлар тартылған.

АБАЙТАНУ:
кешегісі және қазіргі үрдісі

Абайтану — Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылық өнері, философиясы, қоғамдық, эстететикалық көзқарастары, қазақ поэзиясындағы өлең жүйесін, ақындық тілді дамытудағы үлесі, музыкалық мұрасы жайлы сан-салалы зерттеу еңбектерін қамтиды. Абайдың өмірі мен шығармашылық мұрасын зерттеу шын мәнінде Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы мақалаларынан басталды деуге болады.

Абайтану антологиясы

ҚазҰУ жанындағы Абай ғылыми-зерттеу институты ойшыл ақынның еңбектерін және абайтану бойынша зерттеулерді ғылыми айналымға енгізу үшін мақсатты жұмыстарды атқарып келеді. Соңғы жылдары абайтану тарихында алғаш рет «Абайтану. Таңдамалы еңбектер» көптомдық басылымының 50 томын дайындап, «Қазақ университеті» баспасынан шығарды.

Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойы аясында Абай институты елдік маңызы бар бірқатар ғылыми нәтижелерге қол жеткізді. Соның бір көрсеткіші –«Абайтану антологиясы» 10 томдық басылымының жарық көруі.