Әуезов институтының Алтын қорында әр жылдары жинақталған Хикаялық дастандардың үлкен топтамасы сақталған. Мамандар оны өңдеп, бір ізге түсіріп, талапқа сай жариялаумен жүйелі түрде айналысады. Ғалымдар мен зерттеушілер олардың ерекшеліктеріне баға беріп, ғылыми айналымға түсіреді. Осы құнды нұсқалардың негізінде көпшілікке арналған баспа кітаптары мен жинақтары жарыққа шығып жатады, халық иігілігіне жаратылады. Бұл кейінгі ұрпақ үшін де бағалы мұра, сарқылмас қазына болып табылады.
«Болат, Жанат» дастанында жазықсыз жала жабылып, жапа шеккен Жанат қыз туралы баяндалады. Онда бас кейіпкер Жанатқа жала жауып жәбірлегендер – әкесінің жақын тұтқан пірі Сауда ишан, күйеуінің сенімді жан жолдасы, жолда кездейсоқ кездескен қойшы, падашы, жеті қалендар. Ақырында Жанатқа қастық жасағандардың барлығы қыздың әкесі Мақалбайдың үйінде бастары тоғысады. Соңында бұлардың қастығы әшкереленіп дәлелденеді де, әрқайсысы лайықты жазасын тартады. Жанат әке-шешесі, бауырымен, күйеуімен табысып, мұратына жетеді.
Мәтін авторы (Айтушысы): Сұлтанбек Аққожаев.
Жинаушысы не жазып алушы: Мәмбет Жаулыбаев.
Мәтін графикасы: Кирилл әрпінде.
Дастанда екі елдің ханы, яғни, Құбыл қаласында – хан Өтенше, Ордалы қаласында – хан Әппақша болады. Олар бұрыннан дос еді, бірақ екеуі де бір перзентке зар болып, жүреді. Егер Құдай бала бере қалса, құда болуға ниеттеседі. Әппақ ханнан Зеберша атты ұл туып, Өтеншеден Құлқаныс есімді қыз дүниеге келеді. Ата-аналары құда түсу салтын жасайды. Содан соң қалыңдықтың әкесі келіскен шартын бұзып, қызын басқа біреуге күйеуге беруге уәде береді. Бірақ жастар ғашықтық аңсары үшін күресіп, ақырында көп уақиғаларды басынан өткізіп, қосылады.
Мәтін авторы (Айтушысы): Б.Бектұрғанов.
Көшіріп жазған: Т.Сұлтанбекұлы. 1951 ж.
Жинаушысы: Зүбайра Сейітғаппарова.
Мәтін графикасы: кирилл әрпінде.
Жариялануы: Бабалар сөзі: Жүз томдық.—Астана: «Фолиант», 2004. Т. 3: Хикаялық дастандар. – 2004. – 328 бет, суретті.
Дереккөзі: Мәтін қолжазбасы ӘӨИ қолжазба қорында сақтаулы (309-бума, 4-дәптер.)
Дастанда Орқа мен Күлшені аталары атастырып, құда болады. Кейіннен Орқаның әкесі Қамам қайтыс болған соң, жетім ұлға қыз бермеймін деп уәдесінен танады. Сонымен қатар дастанда Омардан басқа да дұшпандарынан екі жастың көрген қорлығы, азабы шынайы суреттеледі. Қызға ғашық болған Шам патшасы Мақсанның қанағат, нысабына елдің рахметі, екі жастың барлық қиындықты жеңіп мұратына жетуі сияқты оқиғалар жырға арқау болған.
Мәтін авторы (аты-жөні): Белгісіз.
Қорға тапсырушы: М.Сейітмағамбетұлы.
Мәтін графикасы: Араб әрпінде
Жариялануы: Бабалар сөзі: Жүз томдық.—Астана: «Фолиант», 2004. Т. 1: Хикаялық дастандар.—2004.—360 бет.
Дереккөзі: Мәтін қолжазбасы ӘӨИ-дің Қолжазба қорында сақтаулы [641-бума, 8-дәптер].
Дастанда адал достықты, шынайы махаббаты жырлайды. Патшаның сұлу қызын кездейсоқ тіленшіден естіп, ғашық болған Таймұсқа Қағира атты досы көмектеседі, бастарынан өткен қызықты оқиғалар суреттеледі.
Мәтін авторы (айтушысы): Білтебайұлы Шорман.
Жинаушысы: Шорман молданың балалары Арон мен Жүсіп.
Қорға тапсырушысы: Ғ.Мұсабаев.
Мәтін графикасы: Араб әрпінде
Дереккөзі: Дастан ХІХ ғасырда жырланып, ел арасында бірнеше нұсқамен тараған. Ал қағазға түскен алғашқы жазбасы – 1870-1900 жылдар аралығында Білтебайұлы Шорманның айтуынан жазылып алынған. Ол ӘӨИ-дің Қолжазба қорында сақтаулы: 128-бума, 3-дәптер, 25 бет.
